حق نشر عکس
Getty images
نوزادی که در حمله به زایشگاه کابل زخمی شد و مادرش را از دست داد
جواب این سئوال که پشت پرده دو حمله به بخش زایمان شفاخانه داکتران بدون مرز در کابل و مراسم تدفین در ننگرهار کدام گروه است، ساده و در عین حال پیچیده است.
بر اساس دستکم دو معیار می‌توان حدس زد که کدام گروه در این حملات دست داشته است. یکی این‌که هدف این حملات، اصطلاحا “هدف نرم” بوده است. وابستگان گروه موسوم به دولت اسلامی، داعش بارها در افغانستان به چنین حملاتی دست زده‌اند. اصلا داعش حضورش را با چنین حمله‌ای شروع کرد؛ هنگامی که بیش از ده باشنده ننگرهار را روی مین نشاند و آن‌را منفجر داد.
کفه ترازوی حملات داعش خراسان، نسبت به حمله علیه نظامی‌ها، به سمت حملات به غیرنظامی‌ها، سنگینی می‌کند.
معیار دوم، اهداف مذهبی است. پیشینه حملات طالبان نشان میدهد که این گروه، برخلاف داعش، از ورود به جنگ مذهبی در دو دهه گذشته به‌شدت ابا میورزد. داعش اما کاملا برعکس عمل کرده است؛ نبرد در افغانستان را با جنگ مذهبی آغاز کرده و با همین سیاق و شیوه ادامه داده است.
با این حساب، نگاه‌ها بیشتر به جانب داعش به عنوان مسئول این دو حمله مرگبار دوخته شده است. این گروه حمله ننگرهار را برعهده گرفته است، اما درباره حمله به شفاخانه داکتران بدون مرز تاکنون واکنشی نشان نداده است.
ناظرین هم می‌گویند به احتمال نزدیک به یقین کار، کار داعش است.
اما چرا داعش سکوت کرده است؟
در سال‌های نخست حضور داعش در افغانستان، این گروه مسئولیت حملات را با تاخیر برعهده می‌گرفت، اقدامی که در این اواخر و در مواردی تغییر کرد و ساعاتی بعد از رویداد، اعماق، شبکه اطلاع رسانی داعش، عمدتا به زبان عربی اعلام می‌کرد که نیروهای داعش حمله را انجام داده‌اند.
حق نشر عکس
Getty Images
حمله به این زایشگاه بی سابقه بود و واکنشهای زیادی را همراه داشت
اما درباره حمله به شفاخانه داکتران بدون مرز، چند روز سپری شده و خبری از داعش نیست.
آیا داعش با سکوت خود، می‌خواهد زبان اتهام دولت علیه طالبان تندتر شود؟
اگر این‌گونه باشد، خالی از فایده برای داعش خراسان نیست، چرا که بارها در شرق افغانستان و بویژه در شمال این کشور، طالبان ضرباتی بر داعش وارد کرده است.
اما اگر فرضیه دست‌داشتن داعش درست نباشد، آن‌گاه باید به دنبال طرف سومی باشیم.
آیا این گروه سوم، می‌تواند شاخه‌ای از طالبان ناراضی از روند صلح با آمریکا باشد؟ شاخه‌ای که منافع خود را در ادامه جنگ می‌داند. از دید طالبان، قطعا نه.
این گروه بارها گفته که آتش‌بس سه‌روزه عیدِ دو سال پیش و کاهش یک‌هفته‌ای خشونت‌ها در حدود سه ماه قبل، نشان داد که جنگجویان و فرماندهان‌شان آن‌چه را می‌کنند که رهبران‌شان می‌گویند.
به هر روی، تا این‌جای کار، داعش متهم ردیف اول به‌نظر می‌رسد. با دو معیار گفته‌شده، پاسخ سئوال بالا ساده است؛ اما زمانی‌که دیده می‌شود مقام‌های دولت افغانستان به‌گونه یک‌دست، انگشت اتهام را علیه طالبان دراز می‌کنند و “مسئول” این حملات را گروه طالبان می‌دانند، موضوع کمی پیچیده می‌شود.
تاکنون دولت افغانستان سند و مدرکی دال بر این‌که طالبان این دو حمله را انجام داده‌اند، ارائه نکرده است. اما بلندپایه‌ترین مقام‌ها، از جمله محمد اشرف‌غنی رئیس جمهوری، امرالله صالح، معاونش و مسعود اندرابی، سرپرست وزارت داخله گفته‌اند طالبان مسئول این حملات هستند.
در مقابل اما، گروه طالبان در اقدامی اگر نگوییم بی‌پیشینه، به‌گونه کم‌پیشینه‌ای سه‌بار واکنش نشان داده و گفته: این حملات کار ما نیست و آن‌را محکوم می‌کنیم.
حق نشر عکس
Getty Images
بیشتر قربانیان این حادثه زنان ونوزادان بودند
هم‌مسیر با طالبان، آمریکا نیز یک‌بار تلویحا و باری دیگر مستقیم گفت که نباید طالبان را مقصر دانست و “دشمن مشترک دولت افغانستان و گروه طالبان” این حملات را انجام داده است.
زلمی خلیلزاد، نماینده آمریکا برای مذاکرات صلح افغانستان در تازه‌ترین واکنش به این حملات به دو موضوع اشاره کرده است؛ او از دولت افغانستان خواسته است که “در دام داعش” نیافتد و دیگر این‌که تلویحا گفته دولت “در برابر صلح مانع ایجاد نکند و آن‌را با تاخیر روبهرو نسازد.”.دراین‌باره آمریکا با طالبان هم‌نوا است؛ گروه طالبان گفته که دولت افغانستان در برابر روند صلح مانع‌تراشی می‌کند. تاخیر در آزادی پنج هزار زندانی این گروه که تصمیم آن در غیاب دولت افغانستان و در گفت‌وگوهای قطر با آمریکا گرفته شد و نیز اعلام تغییر موضع نیروهای امنیتی افغان از “دفاع فعال” به “حالت تهاجمی” دستکم دو موضوعی است که طالبان می‌گویند موانع ایجادشده از سوی آقای غنی است تا روند صلح با مشکل روبهرو شود.
در افغانستان برخی به این باور هستند که اگر دولت آقای غنی بر اساس روند صلح قطر گام بردارد، عمر دولتش چندان دراز نخواهد بود.
در ساده‌ترین حالت اگر فرض کنیم، وضعیت این‌گونه قابل پیش‌بینی بود که بعد از توافق آمریکا و طالبان، در ابتدا شش هزار زندانی آزاد می‌شدند و در قدم بعدی گفت‌وگوهای بین‌الافغانی آغاز می‌شد. این گفت‌وگوها بدون شک پیچیده، دشوار، زمان‌بر و جنجالی می‌بود. در نهایت هم اگر گفت‌وگوهای بین‌الافغانی به نتیجه می‌رسید، برای آقای غنی و هم پیمانانش سهم چندانی در قدرت باقی نمی‌ماند. با این وضع، چرا آقای غنی قدم در مسیری بگذارد که از قدرتش کاسته شود؟
از طرف دیگر، دولت افغانستان در واقع با توافق‌نامه‌ای از ماحصل گفت‌وگوهای صلح در دوحه قطر روبهرو شده که نسبت به آن ملاحظه دارد و می‌توان گفت به هر دلیلی و دلایلی به اکراه به آن تن داده است.
پخش این فایل در دستگاه شما پشتیبانی نمی شود.
به نظر می‌رسد بخشی از مشکلات کنونی فراراه تطبیق این توافق‌نامه بر می‌گردد به دستکم یازده دور مذاکرات یک‌ساله قطر که دولت آقای غنی هیچ حضوری در آن نداشته است. حتی متن توافق‌نامه هم در اختیار آقای غنی قرار نگرفت و گویا فقط توانست آن‌را با حضور زلمی خلیلزاد روخوانی کند.
از طرف دیگر، به‌نظر می‌رسد آقای خلیلزاد نتوانست موضع دولت افغانستان را در مذاکرات، آن‌گونه که دولت می‌خواست بر کرسی بنشاند؛ در چنین وضعیتی چرا آقای غنی به بایدها و نبایدهای آمریکا و طالبان مشتاقانه عمل کند؟
مهم‌تر از همه دولت می‌گوید شرط عمل به این توافق‌نامه کاهش خشونت‌هاست.
دولت به‌گونه کم‌پیشینه آمارهایی ارائه و ادعا کرد که بعد از امضای صلح آمریکا و طالبان، در کمتر از سه ماه نزدیک به چهار هزار حمله از سوی طالبان انجام شده است.
برای آقای غنی دشوار است که وقتی طرف مقابل “متعهد نباشد”، او به توافقات آمریکا و طالبان گوش بدهد؛
به‌ویژه این‌که فشارهای داخلی هم کم نبوده است. بسیاری پرسیده‌اند در حالی‌که ده‌ها غیر نظامی و ده‌ها نظامی در حملات جنگجویان کشته می‌شوند، آقای غنی چرا چندصد نفر آن‌ها را آزاد کرده است؟
داستان جنگ‌وصلح افغانستان در همین‌جا، به مرحله جالب و قابل تامل می‌رسد؛ دو طرف، از یک‌طرف صدها زندانی یک‌دیگر را آزاد می‌کنند و از طرف دیگر تشنه به خون هم، حملات مرگباری انجام می‌دهند.
به‌هر حال، بسیاری از افغان‌ها با بیم و امید به گفت‌وگوهای بین‌الافغانی چشم دوخته‌اند. این‌طور به‌نظر می‌رسد که اگر این گفت‌وگوها آغاز و موفقانه انجام شود، بخش عمده جنگ مرگبار افغانستان کاسته خواهد شد. اما در حال حاضر دو طرف این جنگ، یک‌دیگر را به سنگ‌اندازی متهم می‌کنند. این وضعیت اگر ادامه داشته باشد، آغاز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی چندان محتمل به نظر نمی‌رسد؛ آن‌گاه طالبان، داعش، نیروهای دولتی و گروه‌های دیگر، جنگی را ادامه می‌دهند که حتی گریبانگیر نوزاد چند ساعته‌ای نیز خواهد شد.
