نامزدی عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا تایید شد

اوکراین چند روز بعد از تهاجم روسیه به خاک این کشور، خواستار نامزدی کشورش برای عضویت در اتحادیه اروپا شد و از آن زمان روند رسیدگی به این درخواست به سرعت طی شده است.

تایید شدن نامزدی عضویت نخستین گام قانونی برای عضویت در اتحادیه اروپا است هر چند طی کردن همه مراحل و ضوابط ممکن است سال‌ها زمان لازم داشته باشد و همچنین تایید شدن نامزدی تضمینی برای موافقت نهایی با این درخواست نیست.

شارل میشل، رئیس شورای اروپا روز پنجشنبه، ۲۳ ژوئن، همزمان با اعلام خبر موافقت این شورا با درخواست نامزدی عضویت اوکراین گفت فرآیند بررسی این عضویت بر اساس “احراز شایستگی” و “مو به مو مطابق قواعد و ضوابط” پیش خواهد رفت و مذاکرات اولیه میان اتحادیه اروپا و اوکراین تنها هنگامی آغاز خواهد شد که همه اصلاحات مشروط و مورد نیاز عضویت در این اتحادیه از سوی اوکراین صورت گرفته باشد؛ اصلاحاتی چون افزایش حاکمیت قانون و مبارزه با فساد.

با این حال، تایید نامزدی عضویت اوکراین هم بدون شک یک لحظه تاریخی برای مردم این کشور بود و مطابق نظرسنجی‌ها این اقدام از محبوبیت و حمایت اکثریت بزرگی از اوکراینی‌ها برخوردار بود.

همزمان روز پنجشنبه با نامزدی عضویت مولداوی، دیگر کشور شرق اروپا که زمانی بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، هم موافقت شد هر چند با درخواست نامزدی عضویت گرجستان، سومین کشور بلوک سابق شوروی هنوز موافقت نشده و از این کشور خواسته شده که برای احراز شرایط نامزدی اصلاحات دیگری را در نظر بگیرد.

سالومه زورابیشویلی، رئیس جمهوری گرجستان در واکنش به این خبر در توییتر نوشت که کشورش “آماده و مصمم است که ظرف چند ماه آینده برای رسیدن به شرایط تایید نامزدی عضویت” در اتحادیه اروپا تلاش کند.

اورزولا فون‌در لاین، رئیس کمیسیون اروپا هم در واکنش به تصمیمات امروز اتحادیه گفته هر سه کشور – اوکراین، مولداوی و گرجستان – “عضوی از خانواده اروپا هستند” و پیوستن به اتحادیه “ما را قدرتمندتر خواهد کرد”.

“این تصمیم اوکراین، مولداوی و گرجستان را در برابر امپریالیسم روسیه قوی‌تر خواهد کرد و اتحادیه اروپا را هم قدرتمندتر خواهد کرد چرا که یک بار دیگر به جهان نشان خواهد داد که ما در برابر تهدیدهای خارجی متحد و استواریم.”

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین ظرف یک هفته گذشته تقریبا هر بار که با مردم کشورش سخن گفته از موضوع نامزدی عضویت در اتحادیه اروپا سخن به میان آورده است. او گفته آغاز فرآیند عضویت در اتحادیه اروپا برای همیشه مسیر اوکراین را از تکیه به روسیه و نفوذ مسکو در این کشور جدا خواهد کرد.

بیشتر بخوانید

اتحادیه اروپا یک اتحادیه اقتصادی و سیاسی متشکل از ۲۷ کشور اروپایی است که پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد.

کالاها، خدمات و پول آزادانه بین کشورهای عضو جابجا می‌شود و شهروندان اتحادیه اروپا می‌توانند در هر یک از کشورهای عضو زندگی و کار کنند.

یورو پول واحد اروپایی است که بیش از ۳۴۰ میلیون نفر در ۱۹ کشور از ۲۷ کشور اتحادیه اروپا آن را به کار می‌برند.

کشورهای عضو در بسیاری از زمینه‌ها تابع ضوابط مشترکی هستند که از جمله شامل ایمنی مواد غذایی، سیاست کشاورزی و حقوق کار است.

اتحادیه اروپا همچنین به منظور تقویت اقتصادی مناطق فقیرتر اتحادیه به آنها کمک مالی می‌کند.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس حمهور اوکراین، پنج روز پس از حمله روسیه به کشورش در فوریه ۲۰۲۲، روند درخواست عضویت در اتحادیه اروپا را به جریان انداخت.

او درخواست کرد که کشورش فورا عضو اتحادیه شود اما در عمل، تحقق این هدف ممکن است سال‌ها طول بکشد.

پیوستن به اتحادیه اروپا مزایای مالی در پی خواهد داشت اما دکتر زک پیکین، عضو اندیشکده مرکز مطالعات سیاستگذاری اروپا در بروکسل، می‌گوید که انگیزه اصلی اوکراین، مزایای اقتصادی نیست.

او می‌گوید: «عضویت در اتحادیه اروپا، موقعیت اوکراین را به‌عنوان یک کشور مستقل اروپایی استحکام می‌بخشد و به این فکر که اوکراین بخشی از دنیایی روسی است پایان می‌دهد.»

در مرحله اول، کمیسیون اروپا، که تشکیلات اداری اتحادیه اروپاست، ارزیابی می‌کند که آیا کشور متقاضی یک داوطلب واجد شرایط اولیه هست یا نه.

از جمله اینکه آیا این کشور دارای یک دولت باثبات و دموکراتیک است، به حقوق بشر احترام می‌گذارد و موازین اقتصاد بازار آزاد را رعایت می‌کند یا نه.

قبول یک کشور به عنوان داوطلب عضویت مستلزم موافقت تمام کشورهای عضو است.

در صورت موفقیت، کشور داوطلب باید تمام قوانین و مقررات اتحادیه اروپا را اجرا کند که به طور معمول چندین سال طول می‌کشد.

در نهایت، این کشور معاهده الحاق به اتحادیه را امضا می‌کندکه مستلزم تصویب سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپاست.

کل فرآیند عضویت برای اعضای جدید اتحادیه یعنی بلغارستان، رومانی و کرواسی، بین ۱۰ تا ۱۲ سال طول کشید.

آلبانی، مقدونیه شمالی، مونته نگرو و صربستان سال‌هاست که نامزدهای رسمی بوده‌اند، اما رسیدگی به درخواست‌های آنها فعلا متوقف شده است.

ترکیه در سال ۱۹۹۹ نامزد شد. با این حال، مذاکرات الحاق این کشور به دلیل نگرانی در مورد پرونده حقوق بشری این کشور متوقف شد.

همسایه اوکراین، مولداوی، همزمان با اوکراین به عنوان نامزد عضویت پذیرفته شد. گرجستان نیز درخواست عضویت داده اما به آن کشور گفته شده است که باید اصلاحات بیشتری انجام دهد.

از سال ۲۰۱۷، اوکراین بر اساس توافقنامه ارتباط با اروپا قادر به تجارت با کشورهای عضو اتحادیه اروپا بدون پرداخت تعرفه است.

این کشور پس از پیوستن به منطقه تجارت آزاد عمیق و جامع اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ هم از مقررات تعرفه پایین‌تر در تجارت با اروپا برخوردار بود.

به عنوان بخشی از آمادگی برای تسلیم درخواست عضویت، اوکراین بسیاری از قوانین و مقررات خود را در انطباق با ضوابط اتحادیه اروپا تغییر داده است.

اورزولا فون‌در لاین، رئیس کمیسیون اروپا می‌گوید “کار های خوبی صورت گرفته” اما اوکراین باید “اصلاحات مهم” بیشتری انجام دهد.

این اصلاحات شامل تقویت حاکمیت قانون، بهبود وضعیت حقوق بشر، کاهش قدرت الیگارش‌ها و مقابله با فساد است.

زک پیکین می‌گوید: «همچنین اوکراین نیاز به ایجاد کامل یک اقتصاد بازار دارد که برای یک جمهوری سابق اتحاد شوروی دشوار است».

چالش دیگر اصلاح نظام قضایی اوکراین است که به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است.

از زمان پیوستن به این اتحادیه در ۱۵ سال پیش، درآمد ملی رومانی سه برابر و بلغارستان دو برابر شده است.

اتحادیه اروپا دهها میلیارد یورو از طریق صندوق‌های اصلاح ساختاری و سرمایه‌گذاری اروپا به هر دو کشور کمک کرده است. به عنوان مثال، این حمایت‌ها با ساختن راه و بنادر جدید به توسعه اقتصادی این کشورها کمک می‌کنند.

بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰، بلغارستان ۱۱.۲ میلیارد یورو و رومانی ۳۵ میلیارد یورو کمک دریافت کردند.

با این حال، شفافیت بین‌الملل استدلال می‌کند که بسیاری از این پول به خاطر فساد در این دو کشور به هدر رفته است.

بلغارستان از نظر سطح دستمزد، خدمات بهداشتی و آموزشی همچنان در رده آخر کشورهای اتحادیه اروپا قرار دارد، اما رومانی از رتبه دومین کشور فقیر به رتبه ششمین کشور فقیر ارتقا یافته است.

بر اساس گزارش بانک جهانی، حدودیک میلیون و پانصد هزار شهروند بلغار و ۴ میلیون رومانیایی از سیاست آزادی حرکت در اتحادیه اروپا برای رفتن به خارج استفاده کرده‌اند. منتقدان نگرانند که این روند «فرار مغزها» به چشم‌انداز آینده دو کشور آسیب برساند.

اگرچه ولادیمیر پوتین از تمایل طولانی مدت اوکراین برای پیوستن به ائتلاف نظامی ناتو بسیار انتقاد کرده است، اما اصرار دارد که «هیچ مخالفتی» با عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا ندارد.

با این حال، دیمیتری پسکوف، سخنگوی او می‌گوید که اینک روسیه به درخواست عضویت اوکراین توجه بیشتری خواهد کرد زیرا اتحادیه اروپا در حال بررسی تشکیل یک نیروی دفاعی است.

آقای پسکوف گفته است: «اتحادیه اروپا در حال بررسی مولفه‌های نظامی، دفاعی و امنیتی است و البته ما همه این جوانب را به طور کامل رصد می‌کنیم.»

ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین هشدار داده است که روسیه ممکن است در برابر درخواست عضویت اوکراین، به اقدام تلافی‌جویانه دست بزند.

او گفته است: «بدیهی است که ما باید از روسیه انتظار فعالیت خصمانه بیشتری داشته باشیم و نه تنها علیه اوکراین، بلکه علیه سایر کشورهای اروپایی.»