انتخابات مجلس یازدهم با سردی برگزار شد. هجوم خبرهای شیوع کرونا فرصت بررسی اتخابات این دور و مقایسه عملکرد حکومت و همچنین رفتار مردم با دورهای پیشین را گرفت. اما بررسی موضوع را نباید کنار گذشت و به ویژه لازم است آن را از زاویه توجه به روند تجدید سازمان در نظام برای برخورد با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و بحران رهبری دستگاه پی‌گرفت. این موضوع در عین حال موضوع چشم‌انداز آینده است، به ویژه در سال تازه.
گفت‌وگو با سهراب مبشری، تحلیل‌گر سیاسی
■ نقشه تنظیم مجلس یازدهم به دست شورای نگهبان و طبعا با تأیید ولی فقیه پیش برده شد. این یک برنامه تکراری بود یا آن را باید حرکتی با کیفیتی ویژه برای تنظیم ساختار قدرت دید؟
سهراب مبشری: در دوره های پیش نیز ولایت فقیه و شورای نگهبان در چیدن نمایندگان مجلس فعال بوده اند. اگر ترکیب مجلس در دوره های مختلف تغییراتی داشته است بدون تحمل رهبری جمهوری اسلامی چیده نشده است. زمانی رهبری جمهوری اسلامی برخی صداهای متنوع منتقد را در مجلس به صلاح نظم می دانسته و زمانی آنها را محدود کرده است.
من کیفیتی جدید در انتخابات این دوره نمی بینم.
■ این نظر مطرح شده بی آنکه به صورتی روشن مستند شود: رژیم وارد دوره گذار به مرحله پس از خامنه‌ای شده است. شما چه فکر می‌کنید؟ آیا شما هم معتقدید که اکنون در چنین دورهای به سر می‌بریم؟ تصور می‌کنید سال ۱۳۹۹ سال تحولات لولایی خواهد بود؟
در دوره جنگ سرد دکانی دایر بود به نام منجمان کرملین شناس . گروهی نانشان در این بود که حدس بزنند برژنف کی می میرد و چه کسی جانشین او می شود. در میان ما ایرانی ها هم کاسبان رمل و اسطرلاب درباره بیت خامنه ای و پرونده پزشکی رهبر بسیارند. همان گونه که اشاره دارید ادعاها درباره اطلاع داشتن از درون دستگاه قدرت ایران مستند نیستند.
من از هر گونه پیش بینی درباره آینده رهبری جمهوری اسلامی عاجزم و کسی را هم که خلاف آن ادعا کند جدی نمی گیرم.
■ گمانه‌زنی‌ها درباره آینده رژیم در نوسان هستند از جمله میان تصور از روی کار آمدن سرداران تا حکومتی با همین شکل و شمایل کنونی اما با یک رهبر تازه. شما چه احتمالی می‌دهید؟
فکر می کنم به استقلال اراده پاسداران از اراده ولایت فقیه پر بها داده شده است. همان قدر که ولایت فقیه به سپاه نیاز دارد سپاه نیز به ولایت فقیه وابسته است. کسی مانند قالیباف یا حتی قاسم سلیمانی فقط زیر سایه ولایت می تواند ظهور کند.
تهران، اعتراضات آبان ۱۳۹۸
■ پیش‌بینی‌تان در مورد حرکت‌های جامعه چیست؟ مردم منفعل و نظاره‌گر خواهند بود؟ به تغییرات واکنش نشان خواهند داد و به صورتی از آن برای ابراز تقابل خود با دستگاه بهره خواهند گرفت؟ طبقات مختلف چه واکنش‌های متفاوتی خواهند داشت؟
در سالهای اخیر فواصل زمانی خیزش های بزرگ مردم علیه رژیم کم شده است اما پیش بینی در این باره که خیزش بعدی کی روی خواهد داد ممکن نیست.
فقط این را می دانم که دستگاه قدرت در ایران از جامعه و فعل و انفعالات آن تاثیر می گیرد. اگر انتقال قدرت در ایران در نبود یا ضعف هر گونه نیروی مخالف صورت گیرد ، این موقعیت ممکن است فرق داشته باشد با حالتی که جمهوری اسلامی در شرایطی مانند خیزش مردمی علیه خود رهبر جدید برگزیند.
■ رژیم روابط خود را با خارج، به ویژه با آمریکا، چگونه تنظیم خواهد کرد؟
بحران کورونا و رکود اقتصادی ناشی از آن ممکن است به شکست ترامپ در انتخابات آبان ماه بیانجامد. اگر چنین شود امکانات برای نوعی برجام دوم افزایش می یابد. اما حتی اگر ترامپ هم بماند بسیار محتمل است که نوعی توافق اعلام نشده صورت گیرد. ترامپ در دوره دوم دیگر نیازی به ویرانی میراث اوباما فراتر از آنچه تا به حال کرده ندارد.
جمهوری اسلامی هم پس از انتخابات آمریکا فکری به حال روابط خارجی خود خواهد کرد، چه ترامپ بماند چه نماند.
در همین زمینه
ایرج فرزاد − مردم در این دوره برزخی، مطالبات و خواست‌هایشان را که همواره سرکوب شده و با زندان و اعدام و محرومیت مواجه بوده، شفافتر و علنی تر بیان خواهند کرد و دستاوردهای سالیان مبارزه خود را تحکیم و برگشت ناپذیر خواهند کرد.
در رویارویی با بحران: مسیر تجدید سازمان حاکمیت و نیروهای اجتماعی دخیل
ماردین کوثری − اکنون در آستانه سال ۹۹، اغلب مسائلی که در سال ۵۷ حل‌نشده باقی ماندند، دوباره ظهور یافته‌اند؛ باز هم می‌بینیم که تاریخ تضادها را دفن نمی‌کند، بلکه آنها را با خود حمل می‌کند.
اصغر ایزدی − دستگاه قدرت با قیام آبان ۹۸ و نحوه مقابله با آن با تمام قدرت سرکوب، برآن شد که تغییرات لازم را در ساختارسیاسی انداموار نظام سرعت بخشد. بر چنین بستری است که نقشه تنظیم مجلس یازدهم شکل گرفت و به اجرا درآمد.
